Dijital Ürün Pasaportu (DPP) Nedir ve Hayatımızı Nasıl Etkileyecek?
Avrupa'da sürdürülebilirlik odaklı bir devrim yaşanıyor ve bu değişimin etkileri kısa sürede tüm dünyaya yayılacak. Avrupa Komisyonu, ürün bilgileri konusunda şeffaflığı artırmak ve döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırmak amacıyla Dijital Ürün Pasaportu (DPP) adını verdiği benzersiz bir düzenleyici çerçeve oluşturuyor.
Yakın gelecekte, Avrupa Birliği'nde (AB) satılan neredeyse tüm ürünlerde — lastiklerden yapı malzemelerine, giysilerden deterjanlara kadar — malzeme bileşimi, üretim süreçleri ve geri dönüştürülebilirlik bilgilerini içeren bir tanımlayıcı bulunacak.
Dijital Ürün Pasaportları sayesinde bir ürünün üretimden son kullanım aşamasına kadar olan çevresel etkisi şeffaf şekilde ortaya konacak, tüketiciler daha bilinçli seçimler yapabilecek ve daha yeşil, daha etik bir geleceğin temelleri atılacak. Kurulacak sistem, küresel döngüsel ekonominin bilgi omurgası olmayı hedefliyor.
Dijital Ürün Pasaportu Nedir?
Dijital Ürün Pasaportu, bir ürünün bileşimi, menşei ve yaşam döngüsü hakkında temel bilgileri içeren dijital bir kayıttır. Bir nevi ürünün kimliği veya "resmî belgeleri" gibi düşünebilirsiniz. Bu yeni düzenleme ile Avrupa'da ürün satan şirketlerin, ürünlerinin sürdürülebilirlik niteliklerine ilişkin doğrulanmış verileri toplamaları ve paylaşmaları zorunlu olacak.
Üreticiler, ürünlerine fiziksel bir "veri taşıyıcı" ekleyerek bu pasaportu sunabilecek. Şu anda hangi veri taşıyıcıların kullanılacağı kesinleşmemiş olsa da, QR kodlar, RAIN RFID etiketleri veya başka dijital kimliklendiriciler kullanılması bekleniyor. Bu veri taşıyıcılar, fiziksel ürünü bulutta yer alan dijital ikiziyle eşleştirerek ürünün tüm yaşam döngüsü boyunca doğrulanmış veri akışını sağlayacak.
Örneğin, bir sweatshirt’ün etiketinde yer alan QR kodu cep telefonuyla tarandığında, ürünün malzeme bilgilerine, sahiplik geçmişine ve geri dönüşüm talimatlarına anında erişilebilecek.
Dijital Ürün Pasaportu Hangi Yasal Çerçeveye Dayanıyor?
DPP girişimi, Avrupa Yeşil Mutabakatı (EU Green Deal) kapsamında geliştirilen Sürdürülebilir Ürünler için Eko-Tasarım Yönetmeliği (Eco-design for Sustainable Products Regulation - ESPR) çerçevesinin bir parçası.
ESPR, ürünlerin nasıl üretildiğini, dağıtıldığını ve döngüsel ekonomiye nasıl geri entegre edileceğini yeniden şekillendirmeyi amaçlayan geniş bir çerçeve sunuyor. Ancak detaylı kurallar, ilerleyen dönemde hazırlanacak olan ve ürün kategorilerine özgü yetkilendirilmiş düzenlemeler (delegated acts) ile belirlenecek.
Bu kademeli yaklaşım sayesinde, önce genel çerçeve çiziliyor, ardından belirli ürün gruplarına özel kurallar oluşturulacak.
Dijital Ürün Pasaportundan Hangi Sektörler Etkilenecek?
Avrupa Komisyonu, Dijital Ürün Pasaportu uygulamasına öncelikli olarak aşağıdaki ürün kategorilerinde başlayacak:
- Piller
- Tekstil ürünleri (giysi ve ayakkabı)
- Demir ve çelik
- Alüminyum
- Mobilya (yataklar dahil)
- Lastikler
- Deterjanlar
- Boyalar
- Yağlayıcılar
- Kimyasallar
- Elektronik ürünler
Bu liste zamanla genişleyebilir; örneğin oyuncaklar, otomobiller ve inşaat malzemeleri de ileride kapsama alınabilir. Şu anda özellikle piller için Dijital Ürün Pasaportu çalışmalarında önemli ilerlemeler kaydedilmiş durumda. Tekstil, demir ve çelik sektörleri de sıradaki odak alanları olacak.
Dijital Ürün Pasaportunda Hangi Bilgiler Yer Alacak?
Avrupa pazarına ürün sunan şirketler, Dijital Ürün Pasaportlarının belirli veri ve uyumluluk kriterlerine uygun olmasını sağlamak zorunda olacaklar. Kategoriye göre değişiklik gösterebilse de, genellikle raporlanması gereken bilgiler şunlar:
- Ürünün onarılabilirlik, bakım, yenileme ve yükseltme potansiyeli
- Zararlı madde içerikleri
- Kaynak tüketimi ve verimlilik
- Geri dönüştürülmüş malzeme oranı
- Yeniden kullanım, yeniden üretim ve geri dönüşüm potansiyeli
- Çevresel etkiler (karbon ayak izi dahil)
- Beklenen atık oluşumu
Hazır Olmak İçin Şimdiden Adım Atın
Dijital Ürün Pasaportu düzenlemeleri birkaç yıl içinde doğrudan üretici ve perakendecileri bağlayacak olsa da, şimdiden bu değişimi anlamak ve hazırlık yapmak büyük avantaj sağlayacak. Şeffaflık, izlenebilirlik ve sürdürülebilirlik artık sadece rekabet avantajı değil, zorunluluk haline geliyor.
Dijital Ürün Pasaportları sayesinde gelecekte ürünlerin fiyatı ve kalitesinin yanı sıra çevresel ve etik etkileri de satın alma kararlarımızı belirleyecek.
Dijital Ürün Pasaportu (DPP) için Yol Haritası: Hangi Tarihlere Dikkat Etmeliyiz?
Dijital Ürün Pasaportu (DPP) uygulaması, döngüsel ekonomiye geçişi desteklemek amacıyla Avrupa Birliği'nde kademeli olarak hayata geçiriliyor. İlk aşamada belirli sektörlerde başlayacak olan bu dönüşüm, zamanla daha geniş ürün gruplarını kapsayacak. Ancak bu süreçte dikkat edilmesi gereken kritik kilometre taşları şimdiden belli.
Dijital ürün Pasaportu İçin Yol Haritası
Temmuz 2024: ESPR Yasa Tasarısının Onaylanması Dijital Ürün Pasaportu sisteminin yasal temelini oluşturan Sürdürülebilir Ürünler için Eko-Tasarım Yönetmeliği (Ecodesign for Sustainable Products Regulation - ESPR) Temmuz 2024'te Avrupa Parlamentosu'nda yapılacak son oylamanın ardından AB yasalarına dahil edilmiştir.
Aralık 2025: DPP için Standartların Belirlenmesi
Avrupa standardizasyon kuruluşları olan CEN/CLC/JTC24, Aralık 2025'e kadar DPP sistemine yönelik uyumlaştırılmış standartları belirleyip sunacak. Bu standartlar, ürün bilgileri ve veri taşıyıcı teknolojiler için ortak bir dil ve uygulama zemini sağlayacak.
Ocak 2026: Tekstil Ürünleri için Delegated Act Yayınlanacak
Ocak 2026'da tekstil ürünlerine özel "delegated act" yayınlanacak. Bu düzenleme ile tekstil sektörü şirketlerine 18 aylık bir uyum süresi tanınacak. Yani, Temmuz 2027'den itibaren AB pazarında satılan tüm tekstil ürünlerinin bir Dijital Ürün Pasaportuna sahip olması gerekecek.
Nisan 2026: Demir ve Çelik Ürünleri için Delegated Act Geliyor
Nisan 2026'da, demir ve çelik ürünleri için özel bir "delegated act" daha yayımlanacak. Benzer şekilde bu sektör firmalarına da 18 aylık bir uyum süresi verilecek ve Ekim 2027 itibarıyla söz konusu ürünlerin DPP uyumlu olması zorunlu hale gelecek.
Şubat 2027: Pil Pasaportu Zorunluluğu Başlıyor
Özellikle taşıtlar, sanayi ve elektrikli araçlar için üretilen tüm piller, Şubat 2027 itibarıyla Dijital Ürün Pasaportu taşıma zorunluluğuna tabi olacak. Pil Pasaportu düzenlemesi, DPP sisteminin en erken uygulanacak alanlarından biri olacak.
2027 Ortası: Tekstil ve Metal Ürünler için Zorunlu Uygulama
2027'nin ortasına gelindiğinde, tekstil ve demir/çelik ürünleri kategorilerinde Dijital Ürün Pasaportu taşıma zorunluluğu resmi olarak yürürlüğe girmiş olacak. Bu tarihten sonra, AB pazarında bu kategorilerde satılan tüm ürünlerin DPP uyumlu olması gerekecek.
Önemli Not: Esnek Bir Süreç Olabilir
Belirlenen yol haritası, 2027 yılına kadar tekstil, metal ve pil gibi kilit sektörlerde Dijital Ürün Pasaportlarının zorunlu hale gelmesini hedefliyor. Ancak bu süreç oldukça iddialı bir takvime dayanıyor ve uygulamada bazı değişiklikler yaşanabilir. Bu nedenle, şirketlerin kendi ürün kategorileri için hazırlanacak "delegated act" düzenlemelerini yakından takip etmeleri ve 18 aylık uyum süresi içerisinde operasyonel süreçlerine DPP entegrasyonunu gerçekleştirmeye hazır olmaları büyük önem taşıyor.
Okumaya devam edin
