Emisyon Ticaret Sistemi ve Avrupa Yeşil Mutabakatı

Günümüz dünyasında iklim değişikliği, insanlığın karşı karşıya olduğu en büyük ve acil tehditlerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Küresel ısınma, buzulların erimesi, deniz seviyesinin yükselmesi, ekstrem hava olayları ve biyoçeşitliliğin kaybı gibi pek çok olumsuz sonuç, bu tehdidin ne kadar ciddi olduğunu gözler önüne seriyor. Bu bağlamda, sera gazı emisyonlarını azaltmak ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için dünya çapında çeşitli politikalar ve girişimler geliştiriliyor. Bu yazıda, Avrupa Birliği (AB) liderliğindeki iklim değişikliği mücadelesinin önemli bir parçası olan Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ve onunla yakından ilişkili olan Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) konusunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) Nedir?

Emisyon Ticaret Sistemi (ETS), karbon emisyonlarını azaltmak için tasarlanmış, piyasa tabanlı bir araçtır. Temel amacı, sera gazı emisyonlarını azaltmak için şirketlere ekonomik teşvikler sunmak ve kirletme maliyetini artırarak daha temiz teknolojilere geçişi hızlandırmaktır.

ETS'nin işleyişi oldukça basittir:

1. Emisyon Limiti Belirlenir: İlk olarak, belirli bir sektördeki toplam emisyon miktarı için bir üst sınır (limit) belirlenir. Bu limit, zamanla kademeli olarak azaltılır, böylece genel emisyon seviyeleri düşürülür.
2. Emisyon Kotası Tahsisi: Limit dahilinde, şirketlere emisyon kotası (izin) verilir. Bu kotlar, şirketlerin belirli bir dönemde ne kadar emisyon salabileceğini belirler. Kotlar, genellikle ücretsiz olarak veya müzayedeler yoluyla verilir.
3. Ticaret: Şirketler, emisyon kotalarını birbirleriyle alıp satabilirler. Emisyon salınımı, kotasından fazla olan şirketler, ihtiyaç duydukları kotayı diğer şirketlerden satın alırken, daha az emisyon salan şirketler ise ellerindeki kotayı satarak gelir elde ederler.
4. Uyum ve Ceza: Şirketler, yıl sonunda saldıkları emisyon miktarını kotalarıyla karşılamak zorundadır. Kotasını aşan şirketler, ek kota satın almak veya ceza ödemek zorunda kalır. Bu cezalar, kirleticiler için ek maliyet oluşturarak emisyon azaltımını teşvik eder.

ETS'nin Amaçları ve Faydaları:

• Emisyon Azaltımı: ETS'nin temel hedefi, sera gazı emisyonlarını azaltmaktır. Piyasaya dayalı bir sistem olması, emisyon azaltımının en uygun maliyetli yollarla gerçekleştirilmesini teşvik eder.
• Yenilikçilik ve Teknoloji Gelişimi: Emisyon azaltım maliyetini düşürmek isteyen şirketler, daha temiz teknolojilere yatırım yapmaya ve yenilikçi çözümler geliştirmeye teşvik edilir.
• Ekonomik Verimlilik: ETS, emisyon azaltımının en düşük maliyetli yollarla yapılmasını sağlayarak ekonomik verimliliği artırır.
• Gelir Eldesi: Müzayedeler yoluyla kota satışı, devletler için gelir kaynağı oluşturur. Bu gelirler, iklim değişikliği ile mücadele veya yeşil teknolojilere yatırım için kullanılabilir.
• Rekabet Avantajı: Daha düşük emisyon salan şirketler, ETS sayesinde rekabet avantajı elde edebilirler.

Avrupa Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) ve ETS İlişkisi:

Avrupa Yeşil Mutabakatı, Avrupa Birliği'nin 2050 yılına kadar iklim nötr (karbon salımını sıfırlama) olma hedefiyle ortaya koyduğu kapsamlı bir yol haritasıdır. Bu mutabakat, enerji, ulaştırma, sanayi, tarım ve diğer birçok sektörde dönüşümü hedefleyen bir dizi politika ve eylem planını içerir. ETS, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın en önemli araçlarından biridir.

Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında, ETS'nin kapsamı ve etkinliği artırılmaktadır. İşte bu kapsamda yapılan bazı önemli değişiklikler:

• ETS Kapsamının Genişletilmesi: ETS'nin kapsamı, daha fazla sektör ve emisyon kaynağını kapsayacak şekilde genişletilmektedir. Özellikle, denizcilik ve havacılık sektörleri gibi daha önce kapsam dışında tutulan sektörler de ETS'ye dahil edilmektedir.
• Emisyon Limiti ve Azaltım Hedeflerinin Artırılması: Avrupa Birliği, emisyon azaltım hedeflerini daha iddialı hale getirerek, emisyon limitlerini daha hızlı bir şekilde azaltmayı hedeflemektedir. Bu, şirketleri daha hızlı emisyon azaltımı yapmaya teşvik edecektir.
• Karbon Sınır Düzenlemesi (CBAM): Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında geliştirilen Karbon Sınır Düzenlemesi (CBAM), AB'ye mal ve hizmet ithal eden şirketlerin, karbon maliyetlerini ödemesini gerektirecek. Bu, AB içindeki şirketlerin rekabet gücünü korurken, diğer ülkelerde de emisyon azaltımını teşvik etmeyi amaçlıyor.
• Sosyal İklim Fonu: Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın sosyal boyutunu güçlendirmek için, özellikle enerji verimliliğine yatırım yapmak ve düşük gelirli hanelerin iklim geçişinden olumsuz etkilenmesini engellemek amacıyla bir Sosyal İklim Fonu oluşturulmaktadır.

ETS'nin Karşılaşılan Zorluklar ve Eleştiriler:

Her ne kadar ETS, iklim değişikliği ile mücadelede önemli bir araç olsa da, bazı zorluklar ve eleştiriler de almaktadır:

• Kota Fiyatlarının Oynaklığı: Kota fiyatlarındaki dalgalanmalar, şirketler için belirsizlik yaratabilir ve yatırım kararlarını etkileyebilir.
• Sektörel Rekabet: Bazı sektörler, ETS'nin getirdiği maliyetler nedeniyle diğer sektörlere göre daha dezavantajlı duruma düşebilir.
• Karbon Sızıntısı: Şirketler, ETS'nin getirdiği maliyetler nedeniyle üretimlerini daha düşük karbon maliyetli ülkelere kaydırabilirler. Bu durum, karbon sızıntısı olarak adlandırılır ve küresel emisyon azaltımını olumsuz etkileyebilir.
• Adaletsizlik Kaygıları: Özellikle düşük gelirli hanelerin ve enerji yoğun sektörlerin, ETS'nin getirdiği maliyetlerden olumsuz etkilenme riski bulunmaktadır.

Türkiye Açısından ETS ve Avrupa Yeşil Mutabakatı:

Türkiye, Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın önemli bir paydaşıdır. Türkiye'nin AB ile ticareti ve dış ilişkileri göz önüne alındığında, Yeşil Mutabakat'ın getirdiği düzenlemelerden etkilenmemesi mümkün değildir. Bu kapsamda, Türkiye'nin şunları yapması önemlidir:

• Emisyon Azaltım Hedeflerini Belirlemek ve Uygulamak: Türkiye, kendi emisyon azaltım hedeflerini belirlemeli ve bu hedeflere ulaşmak için somut adımlar atmalıdır. Yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapmak, enerji verimliliğini artırmak ve yeşil teknolojileri desteklemek bu adımların başında gelmelidir.
• ETS'ye Hazırlık: Türkiye, ETS benzeri bir sistemin oluşturulması veya AB ETS'si ile entegrasyonu için hazırlık yapmalıdır. Bu, şirketlerin karbon maliyetlerine uyum sağlaması ve rekabet gücünü koruması için önemlidir.
• CBAM'a Uyum: Türkiye, CBAM'a uyum sağlamak için, karbon yoğun sektörlerde üretim yapan şirketlerin karbon ayak izlerini azaltmalarına yardımcı olacak politikalar geliştirmelidir.
• Yeşil Dönüşümü Desteklemek: Türkiye, yeşil dönüşümü desteklemek için finansal teşvikler, vergi indirimleri ve düzenleyici çerçeveler oluşturmalıdır.
• İşbirliği ve Diyalog: Avrupa Birliği ile iklim değişikliği konusunda işbirliği ve diyalog içinde olmak, Türkiye'nin Yeşil Mutabakat'a uyum sağlamasını kolaylaştıracaktır.

Sonuç:

Emisyon Ticaret Sistemi ve Avrupa Yeşil Mutabakatı, gezegenimizin geleceği için hayati öneme sahip olan iklim değişikliği ile mücadelede önemli bir rol oynamaktadır. Bu sistemler, sera gazı emisyonlarını azaltmak, yenilikçiliği teşvik etmek ve sürdürülebilir bir gelecek inşa etmek için tasarlanmıştır. Zorluklarına rağmen, ETS ve Yeşil Mutabakat, dünya genelinde iklim politikalarının şekillenmesinde ve şirketlerin çevre dostu uygulamalara geçişinde önemli bir etkiye sahiptir. Türkiye'nin de bu süreçte aktif rol alması ve Yeşil Mutabakat'a uyum sağlamak için gerekli adımları atması, hem çevre hem de ekonomi açısından büyük faydalar sağlayacaktır. Gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak için, hep birlikte iklim değişikliği ile mücadele etmeye devam etmeliyiz.